Gehoor geven, aan discursieve benadering van de religieuze bekering

Diverse disciplines hebben zich met het fenomeen ‘bekering’ beziggehouden, maar vaak ontbreekt hier de expliciete aandacht voor het verhaal van de bekeerling. In dit proefschrift wordt de bekering als een discursieve verschuiving van de ene religieuze taalfamilie naar de andere gezien. Daarbij maakt de bekeerling gebruik van literaire procedés om zijn ervaring te verwoorden en om zijn overgang naar de nieuwe gemeenschap te bewerkstelligen. De teksten die centraal staan, thematiseren de (hervonden) relatie met God: bekeerlingen proberen dit op een expressieve wijze uit te drukken, in de hoop de lezer tot religieuze inzichten te bewegen.
We kunnen vaststellen dat in deze teksten de vaststelling van een ‘turning point’ in het bekeringsproces een belangrijke rol speelt. Vanuit dit punt poneert de bekeerling een aantal opposities, waarmee hij zijn leven wil reorganiseren. Daarnaast maakt hij gebruik van ‘witte retorica’: hij verdraait de ‘feiten’ en rechtvaardigt dit procedé onder verwijzing naar een hogere doelstelling. Toch zal de bekeerling altijd een vreemdeling binnen de nieuwe taalfamilie blijven, daar hij zich nooit als een ‘native speaker’ zal kunnen uiten. Daarnaast moeten we vaststellen dat veel bekeerlingen teleurgesteld blijken in de nieuwe geloofsrichting, op het moment dat zij taalgebruik, dat aan de vorige ‘familie’ herinnert, bespeuren. In het derde hoofdstuk analyseert de auteur de conversieverslagen van Gabriel Marcel en Gerard Reve, twee bekende bekeerlingen uit de twintigste eeuw, die hun ommekeer vrij nauwkeurig gedocumenteerd hebben.

Hans van Stralen (Arnhem, 1954) studeerde theologie, filosofie, Nederlandse taal- en letterkunde en literatuurwetenschap in Nijmegen, Utrecht en Amsterdam. Hij promoveerde in 1990 in de letteren op de rol van het bewustzijn in modernistische literatuur. Hij heeft talrijke teksten over het existentialisme gepubliceerd. Op dit moment is hij als literatuurwetenschapper verbonden aan de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit van Amsterdam.